Lokalizacja
Identyfikator działki142202_5.0004.198
WojewództwoMazowieckie
PowiatPrzasnyski
GminaCHORZELE
ObrębBAGIENICE WIELKIE
Numer działki198
Pole pow. w ewidencji gruntów (ha)1.7909
Opis projektu
Planowany projekt ma zadanie zwiększyć zainteresowanie najdawniejszą historią lokalną na terenach pogranicznych Mazowsza, a jednocześnie zachęcić młode pokolenie do poszukiwań wiedzy historycznej na temat miejsca, w którym się wychowało. Realizacja projektu będzie polegać na zorganizowaniu letniego cyklu zajęć edukacyjnych dla wyselekcjonowanej grupy młodzieży (13-19 lat) poświęconych archeologii. Zajęcia teoretyczne będą połączone z uczestnictwem w prawdziwych wykopaliskach archeologicznych na stanowisku Rembielin koło Chorzel, znanym w piśmiennictwie jako Łysa Góra.
W zajęciach letniej szkoły archeologii będą uczestniczyć młodzi ludzie z terenu subregionu ostrołęckiego, ze szczególnym uwzględnieniem powiatu przasnyskiego. Zajęcia edukacyjne, a potem nadzór naukowy i merytoryczny nad badaniami archeologicznymi mogą poprowadzić pracownicy Muzeum Mazowieckiego w Płocku, którzy dobrze znają teren wykopalisk i jego prehistorię.
Efektem końcowym projektu będzie zredagowanie publikacji, w której opisana zostanie historia samego stanowiska archeologicznego, dotychczasowe znaleziska, a także elementy, które ewentualnie uda się znaleźć w trakcie prowadzenia badań. Publikacja będzie okazją dla młodych osób do przygotowania samodzielnych materiałów historycznych na temat swojej małej ojczyzny. Dodatkowo projekt ma przyczynić się do zaprzestania dewastacji wspomnianego punktu archeologicznego - obecnie zdarza się, że niezabezpieczone grodzisko staje się celem wywozu śmieci przez okolicznych mieszkańców, zapewne nieświadomych wielkiego znaczenia tego miejsca.
W trakcie zajęć młodzież pozna najpierw historię terenów pogranicza mazowiecko-pruskiego, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów najdawniejszych i średniowiecznych. Następnie zapozna się z technikami archeologicznymi, a następnie weźmie udział w ekscytujących zajęciach poszukiwania skarbów archeologicznych pod okiem doświadczonych badaczy. Ci ostatni przeprowadzą profesjonalne badania odkrywkowe, które mogą skutkować w przyszłości regularną pracą na tym terenie - terenie, który niestety od lat jest omijany przez najważniejsze ośrodki badawcze w Polsce, choć w latach 60 i 70 ubiegłego stulecia Łysa Góra była regularnie eksplorowana przez archeologów.
Selekcja do projektu nastąpi w drodze konkursu dla szkół z regionu ostrołęckiego na najlepszy esej historyczny lub literacki poświęcony prehistorii Mazowsza. Komisja konkursowa złożona z archeologów oceni najlepsze prace - nagrodą będzie udział w szkole archeologii.
Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu
Stanowisko Łysa Góra koło Chorzel jest jednym z emblematów pogranicznego charakteru tych ziem. Leży ono niemal idealnie na linii granicznej, która została wytyczona w 1343 roku między Zakonem Krzyżackim a Księstwem Mazowieckim (tzw. pokój w Bratianie). Sama Łysa Góra leżała po stronie mazowieckiej i tak jest do dzisiaj. Jednocześnie zaledwie kilkaset metrów dalej zaczynały się ziemie należące już do innego państwa, innej grupy społecznej, a jeszcze wcześniej - do plemion innej kultury. Wspomniana granica natomiast, położona na pobliskiej rzece Orzyc, przetrwała w niezmienionej linii od roku 1343 do roku 1939, czyli do czasów II wojny światowej. Szacuje się, że to jedna z najstarszych granic lądowych w całej współczesnej Europie.
Jednak pograniczny charakter tych ziem jest o wiele starszy, a kluczem do odpowiedzi, jak dawno istniały tu przecinające się linie graniczne, kryje się właśnie na Łysej Górze.
Łysa (Płaska) Góra – jest nienaturalną wydmą leżącą ok. 1,5 km od Chorzel i ok. 300 m od obecnego koryta rzeki Orzyc. Wieloletnie badania archeologiczne prowadzone w latach 60. i 70. XX wieku doprowadziły do odkrycia tu m.in. cmentarzyska oraz osady o charakterze mieszkalno-produkcyjnym, które użytkowane było od końca wczesnej epoki żelaza do końca okresu lateńskiego, a nawet początków okresu wpływów rzymskich.
Zdaniem badaczki Łysej Góry z lat 1971–1974, prof. Łucji Okulicz, na omawianym stanowisku w pierwszej kolejności funkcjonowała osada. Jej kres nastąpił do końca II w. p.n.e. Dopiero później na miejscu osady powstało cmentarzysko założone przez nowo przybyłe w te okolice grupy ludności. Nadal nie jest ustalona przynależność kulturowa społeczności zamieszkujących Łysą Górę. Obecność dużej liczby różnych zabytków wskazuje na ożywioną działalnością wymienną, która nadała mieszkańcom charakter interkulturowy.
Ten kontekst pogranicza został utrwalony w okresie średniowiecza i nowożytnym, kiedy tworzyła się osada, a potem miasto Chorzele. Powstanie samych Chorzel zbiegło się z istnieniem granicy. Co jednak ważne, zawsze była ona po stronie mazowieckiej, polskiej. Zatem można powiedzieć, że właśnie w tym miejscu rodził się duch mazowiecki plemion, które osiadły tu we wczesnym średniowieczu.
Stanowisko Łysa Góra przestało być obiektem zainteresowania w latach 80. XX wieku, głównie ze względu na problemy ze zdobyciem środków finansowych na prowadzone badania. Jednakże wszyscy badacze z II połowy XX wieku wskazywali, że ten teren nie został przebadany do końca i kryje w sobie jeszcze wiele ciekawostek. Dość napisać, że tu oznacza się stanowisko tzw. importów celtyckich - jest to najdalej wysunięte stanowisko w Polsce poświęcone tym zbiorom.
Zatem realizacja projektu letniej szkoły może nieść ze sobą wiele pozytywnych skutków:
a) ponowne otwarcie stanowiska archeologicznego, które kryje w sobie wiele śladów pogranicznego charakteru Łysej Góry i całego północnego Mazowsza
b) uświadomienie sobie przez mieszkańców tego terenu prapoczątków funkcjonowania tutejszej społeczności
c) zainteresowanie młodego pokolenia autentycznymi pracami archeologicznymi (co pomoże też w odciągnięciu młodzieży wyłącznie od świata komputerów)
d) skatalogowanie i opublikowanie wszystkich dotychczasowych obiektów wydobytych na Łysej Górze (w większości znajdujących się w depozycie Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie)
Zarazem przeprowadzenie badań archeologicznych może zwrócić uwagę badaczy z regionu na pograniczny teren rzeki Orzyc i zaowocować kolejnymi odkryciami z tego zakresu.
Adresaci projektu
Adresatami bezpośrednimi staną się młodzi ludzie (w wieku od 13 do 19 lat) z regionu ostrołęckiego, którzy będą mogli wziąć udział w warsztatach zajęciowych przygotowanych przez specjalistów z tego zakresu. 30 wybranych osób przez 2 tygodnie będzie pracować na terenie Łysej Góry i tu uczyć się zarówno teoretycznej, jak i praktycznej strony prac archeologicznych. Osoby spoza terenu będą uczestniczyć w zajęciach na zasadzie półkolonii - będą miały opiekunów dydaktycznych, zapewniony posiłek itd. Organizatorzy przewidują 4 dni zajęć teoretycznych i 10 dni zajęć praktycznych.
Adresatami pośrednimi staną się odbiorcy katalogu (wydrukowanego w liczbie 500 egzemplarzy), który zostanie rozdysponowany na terenie całego Mazowsza do szkół ponadpodstawowych, bibliotek prowadzonych przez Województwo Mazowieckie, ośrodków szkolno-wychowawczych - jako przykład dobrej praktyki współpracy młodego pokolenia i naukowców z uznanej jednostki badawczej. Łączna liczba odbiorców katalogu powinna sięgnąć co najmniej 5 tysięcy osób.
Poszczególne elementy kosztów, wskazane przez wnioskodawcęLp. | Działanie | Koszt (brutto, w PLN) |
---|
1 | opracowanie niezbędnej dokumentacji naukowej – pre- i postwykopaliskowej; kontakty z administracją wojewódzkiego konserwatora zabytków | 3 000 zł |
2 | wyżywienie i noclegi dla prowadzących zajęcia teoretyczne i praktyczne podczas letniej szkoły archeologii (5 os. x 14 dni x 150 zł) | 10 500 zł |
3 | wyżywienie dla młodzieży uczestniczącej w zajęciach (30 os. x 14 dni x 20 zł) | 8 400 zł |
4 | pracownicy fizyczni zatrudnieni na czas projektu - do prac odkrywkowych podczas wykopalisk (2 os. x 10 dni x 100 zł brutto) | 2 000 zł |
5 | obsługa geodezyjna stanowiska archeologicznego | 5 000 zł |
6 | przygotowanie do druku katalogu będącego efektem pracy (prace graficzne, skład, korekta itd.) | 5 000 zł |
7 | druk 500 egzemplarzy katalogu | 10 000 zł |
8 | kolportaż do miejsc publicznego odbioru | 2 000 zł |
9 | koszty administracyjne (ubezpieczenie uczestników zajęć) | 250 zł |
10 | opieka pedagogiczna podczas letniej szkoły archeologii (2 os. x 1800 zł brutto za cały turnus) | 3 600 zł |
Łącznie: 49 750 zł |