projekt Nr 124

Opis projektu

Pierwsze w Europie i drugie na świecie (po muzeum o tej tematyce w odległym Hong-Kongu) Muzeum Memów to całkiem poważna galeria treści niepoważnych, której uroczyste otwarcie nastąpiło podczas pierwszej edycji płockiego festiwalu komediowego BiG Festivalowski w 2022 roku; w skrócie: MuMe, co stanowi przysłowiowe mrugnięcie okiem do jednej z najważniejszego muzeum sztuki nowoczesnej na świecie, amerykańskiego Museum of Modern Art - MoMa. Memy są ogromną częścią codziennej komunikacji nie tylko najmłodszego pokolenia, składając się na istotną warstwę współczesnego języka i stale rozwijające się zjawisko popkulturowe reagujące na aktualne trendy w każdym aspekcie otaczającej nas rzeczywistości – od polityki, przez nastroje panujące w społeczeństwie, po prozaiczne sytuacje życia codziennego i nie tylko. To przewrotne medium zasługuje na dedykowaną przestrzeń muzealną otwartą dla masowej publiczności, w której dzięki kumulacji w jednym miejscu różnego rodzaju ‘memicznych’ przykładów można podjąć próbę ich zrozumienia i analizy na szeroką skalę. Co więcej, mnogość rodzajów, gatunków i kontekstów, jakie występują w formie memowej reprezentacji pozwalają na zaprojektowanie specjalnie kuratorowanej wystawy z wieloma odsłonami tematycznymi. Wymienione wyżej argumenty przemawiają za słusznością samego powstania Muzeum Memów (którego pierwsza odsłona zakończyła się 30 listopada 2022 roku), a stale zmieniająca się i dynamiczna natura wiodącego eksponatu muzealnego – mema, jako zjawiska kulturowego, językowego i dostarczającego nietuzinkowej i wysokiej jakości rozrywki, wskazuje na konieczność dłuższego funkcjonowania działalności Muzeum i bieżącą merytoryczną aktualizację prezentowanej w nim wystawy. Dzięki sfinansowaniu uzyskanemu w ramach Budżetu Obywatelskiego Mazowsza realizacja założeń tego projektu na znacznie dłuższej przestrzeni w skali roku stanie się możliwa (ok. 8 miesięcy).

Kolejna odsłona Muzeum Memów prezentować będzie szeroką gamę eksponatów i zupełnie nowe ekspozycje tematyczne i kontekstowe. Goście wystawy będą mogli nacieszyć oczy obszerną kolekcją specjalnie wyselekcjonowanych memów podzielonych na kategorie według gatunków i czasu powstania. Nie zabraknie wysublimowanego poziomu żartów, merytorycznego podejścia i przybliżenia zwiedzającym historii memów, jako jednego z wiodących współcześnie środków wyrazu, różnorodności i jakościowych wydruków wielkoformatowych w oryginalnej scenografii. Charakter wystawy będzie multimedialny, co będzie zaproszeniem dla gości do wchodzenia w interakcje z przestrzenią galeryjną i eksponatami. Ponadto, jedną z atrakcji Muzeum, poza planowanymi kuratorowanymi wycieczkami i lekcjami muzealnymi, zarówno dla dzieci, młodzieży, jak i dorosłych będzie możliwość uczestnictwa w specjalnie przygotowanej ofercie warsztatowej z zakresu tworzenia memów. Warsztaty będa miały na celu m.in. pobudzenie do twórczego myślenia ‘outside the box’, naukę kreatywnego copywritingu, rozwój zdolności kognitywnych, wzbogacenie wiedzy ogólnej na temat medium jakim jest mem i jego roli w dzisiejszej komunikacji masowej.

Co to jest mem - śmieszny obrazek z internetu - tego nie trzeba tłumaczyć prawie nikomu. Obrazek o zabarwieniu humorystycznym, składający się warstwy graficznej oraz (zazwyczaj, acz niekoniecznie) warstwy tekstowej stanowiącej komentarz do danej ilustracji, dzięki któremu nabiera on nowych znaczeń. To więcej niż urozmaicenie żartów, a bardzo złożony w swej formie środek wyrazu, który doczekał się rozmaitych analiz, a nawet swojej własnej dziedziny naukowej – memetyki, nauki badającej zarówno teoretycznie, jak i empirycznie, procesy replikacji memów, ich rozprzestrzenianie się i ewolucję. Samo słowo „mem” zrodziło się w głowie Richarda Dawkinsa, brytyjskiego profesora z uniwersytetu Oxfordzkiego i teoretyka ewolucji biologicznej, który po sformułowaniu teorii genu jako jednostki doboru naturalnego, szukał nazwy dla jego kulturowego odpowiednika. Tak wpadł na pomysł mema od greckiego mimesis czyli naśladownictwa, imitacji. W książce „Samolubny gen” z 1976 roku po raz pierwszy padł termin „mem”, jednak nie jego oryginalna definicja różni się od tego, co współcześnie potocznie za mem uważamy. Dawkins memem nazwał każdą jednostkę informacji kulturowej, czyli powielany i przetwarzany przez użytkowników mikro element kultury taki jak np. część ubioru, charakterystyczny gest czy powtarzana fraza. Co ciekawe, według Dawkinsa memy funkcjonują na poziomie neurofizjologicznym i zostawiają trwały ślad w mózgu, i to właśnie dzięki temu wywołują tak szybkie reakcje, skojarzenia i interpretowane są zazwyczaj „instynktownie”. Tym samym mem (od gr. mimesis - „naśladownictwo”) oznacza w memetyce najmniejszą jednostkę informacji kulturowej (informacji przekazywanej pozagenetycznie), analogiczną do genu, będącego jednostką ewolucji biologicznej.

Współczesnych definicji terminu „mem” jest sporo, ale najprostsza z nich, czyli potoczna „śmieszny obrazek z internetu” wcale nie wydaje się być niewystarczająca właśnie dlatego, że jest tak nieprecyzyjna. Dzisiaj memem może się stać wszystko - istnieją obrazy, które nie potrzebują nawet komentarza w postaci śmiesznego podpisu, a przy słowie „śmieszny” warto się na chwilę zatrzymać i zastanowić. Bo podczas gdy rzeczywiście większość memów obliczona jest na to, by wywoływać uśmiech na twarzy, istnieją też memy o charakterze informacyjnym, smutnym lub prowokacyjnym. To, że użytkownicy internetu zazwyczaj ironicznie podchodzą do większości treści internetowych i przetwarzają memy na swój użytek nadając im odcień prześmiewczy, jest osobną kwestią. Zdaniem pani prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza dr hab. Magdaleny Kamińskiej specjalizującej się w memach internetowych, pierwsze z nich datuje się na tuż po zamachu na World Trade Center - wtedy to pojawiły się obrazki i fotomontaże z płonącymi wieżami. Osobom, dla których internetowy folklor jest egzotyką, kolekcja Muzeum Memów może wydać się szokująca. Większość memów jest w niskiej rozdzielczości, część z nich jest wręcz  - potocznie mówiąc - brzydka, ale owa estetyka brzydoty oraz szczególna anty-jakość jest immanentną częścią kultury internetu. Niska jakość obrazków wynika w znacznym stopniu z tego, że są one bezustannie powielane przez kolejnych użytkowników, którzy nie szukają obrazu źródłowego, tylko kopiują istniejący dodając do niego swoją warstwę tekstową. Powielane w ten sposób i pokazywane w nowych kontekstach memy nabierają świeżych znaczeń przy równoczesnej stopniowej utracie jakości.