projekt Nr 308

Opis projektu

Najstarszą znaną wzmianką o Urzeczu jest zapis z 1737 roku, dotyczący dochodów dóbr wilanowskich z rejonu dzisiejszego Powsina, odnaleziony w materiałach archiwalnych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie. Mikroregion istnieje już zatem przynajmniej od 300 lat, choć w rzeczywistości ukształtował się w swej wyrazistej formie prawdopodobnie około stu lat wcześniej wraz z pierwszą falą kolonizacji olęderskiej. W XVIII wieku ludzi żyjących w dobrach oborskich poniżej skarpy wiślanej nazywano „Urzyckimi”, zaś w XIX stuleciu odrębność podwarszawskiego Urzecza dostrzegała już większość polskich etnografów, w tym Kornel Kozłowski (1868), Oskar Kolberg (1887) czy Stefania Ulanowska (1884.). Ich opisy zawsze miały jednak charakter przyczynkowy, ograniczający się do odnotowania odmienności krajobrazu, gospodarki i żyjącej tam ludności. Począwszy od 1841 roku notowane są utwory taneczne „z Urzecza, pasa ziemi nad Wisłą”.
Na ukształtowanie się odrębnej tożsamości Urzecza przez dziesiątki lat wpływało szereg czynników. Przede wszystkim była to obecność Wisły, swoistego „okna na świat” dla ludzi żyjących nad jej brzegami, którzy nawzajem nazywali siebie Zawiślakami. Dzięki badaniom regionu udało się ustalić, że Urzecze związane było z trzema kulturowymi tradycjami – mazurską (mazowiecką), orylską (flisacką) i olęderską, charakterystyczną dla nadwiślańskich osadników z Fryzji, Kujaw i Pomorza. Względna izolacja geograficzna wiślanej doliny (starorzecza, wysoka skarpa warszawska), określony typ osadnictwa (olędrzy, oryle, Mazurzy), a także dogodna odległość targowa oraz szybka dostępność do niezwykle chłonnego rynku warszawskiego (maksymalnie 40 km z biegiem rzeki), przyczyniły się do wytworzenia unikatowej wspólnoty, manifestującej się w specyficznej nadrzecznej gospodarce (związanej z melioracją i osuszaniem terenu, wyspecjalizowanym rybołówstwem i szerokim wykorzystaniem wikliny), a także w strojach zwanych dotychczas wilanowskimi (por. Piskorz-Branekova, Stanaszek 2015). Jednocześnie zrodziło się poczucie odrębności wobec ludzi żyjących „tuż za miedzą”, czyli w prawobrzeżnym regionie kołbielskim („Polesoki”) oraz na lewobrzeżnych terenach położonych ponad wiślaną skarpą („Górniacy”). To właśnie ono pozwala nam wychwycić najważniejsze cechy w odtwarzaniu zwyczajów i strojów Urzeczan.
Nadwiślańskie Urzecze to niesamowity mikroregion, bogaty pod względem kulturowym i aktywny społecznie poprzez inwencje jego mieszkańców. Nasz projekt zakłada promowanie Nadwiślańskiego Urzecza poprzez organizację na terenie Mazowsza cyklu ogólnodostępnych wydarzeń, z czego jednego na terenie Warszawy, zaś drugiego w Czersku, a więc w sercu dawnego Urzecza i Mazowsza. W ich ramach odbędą się m.in. warsztaty kulinarne i degustacja dań tradycyjnych dla tego regionu, występy zespołów ludowych, prezentacja strojów ludowych, tańców czy też prezentacja narzędzi wykorzystywanych przez Urzycoków do połowu ryb, czy też do pracy w sadach. Odrębnym elementem projektu byłaby organizacja warsztatów śpiewu (emisja głosu, biały śpiew) dla członków zespołów ludowych, które działają na tym obszarze. Należy podkreślić, że są to społecznicy, zaangażowani w promocję folkloru i nadwiślańskiej kultury Mazowsza. Dlatego też uważamy, że warto im pomóc w podnoszeniu ich kluczowych umiejętności. Co najważniejsze, efekty takich warsztatów byłyby już widoczne podczas wydarzeń, których realizację zakładamy w ramach tego projektu.